Meteoroid, Kozmik Enkazın Güzelliğine Bir Bakış Atıyor

Meteoritler, Güneş’in yörüngesinde dönen minik kaya ve metal parçalarıdır. Boyutları bir kum tanesinden minik bir otomobile kadar değişmiş olur. Bir çok meteorit, Mars ve Jüpiter içinde bulunan asteroit kuşağında bulunur. Sadece birtakım meteoritler kuyruklu yıldızlardan ve güneş sisteminin öteki kısımlarından da gelir.

Meteoroidler nedir?

Meteoroidler boyutlarına nazaran sınıflandırılır. En minik meteoroidlere mikrometeoroid denir. Çapları 1 milimetreden küçüktür. Mikrometeoroidler o denli küçüktür ki yere gelmeden önce Dünya atmosferinde yanarlar.

1 milimetreden büyük meteorlara meteoroid denir. Dünya atmosferindeki yolculuktan sağ çıkabilir ve yere ulaşabilirler. Bir meteoroid yere çarptığında buna meteorit denir.

Meteoroidlerin çeşitleri

Meteoritler üç türe ayrılır: kondrit, akondrit ve demir meteoritleri.

Kondritler en yaygın meteorit türüdür. Kaya ve metal karışımından oluşurlar. Kondritler, içlerinde bulunan kondrül adında olan minik, yuvarlak nesnelerden ötürü bu adı alırlar. Kondrüllerin güneş sistemindeki en eski nesneler olduğu düşünülmektedir.

Akondritler, eritilmiş ve yine kristalleştirilmiş kayadan doğar. Kondrül içermezler. Akondritlerin, çarpmalar kararı parçalanmış asteroitlerin çekirdeklerinden geldiği düşünülmektedir.

Demir meteoritler sıklıkla demir ve nikelden doğar. Asteroitlerin çekirdeklerinden geldikleri düşünülmektedir.

Meteoroid Hayvanat Bahçesi

Birçok değişik meteoroid türü vardır. En yaygın türlerden bazıları şunlardır:

• Taş meteorlar
• Demir meteoritler
• Taş-demir meteorlar
• Karbonlu kondrit
• Akondritler

Her meteorit türünün kendine has benzersiz özellikleri vardır. Taş meteoritler sıklıkla kayadan oluşurken, demir meteoritler sıklıkla demir ve nikelden doğar. Taş-demir meteoritler kaya ve demirin bir karışımıdır. Karbonlu kondrit, en ilkel meteorit türüdür. Güneş sistemindeki en eski nesneler olduğu kabul edilen minik, yuvarlak nesneler olan kondrullar ihtiva ederler. Akondritler, eritilmiş ve yine kristalleştirilmiş kayadan oluşurlar. Kondrul içermezler.

Meteoroid Çarpmaları

Meteoritler Dünya atmosferine yahut Dünya yüzeyine çarpabilir. Bir meteorit Dünya atmosferine çarptığında, meteor adında olan parlak bir fer çizgisi üretir. Meteorlara çoğu zaman kayan yıldızlar denir.

Bir meteoroid Dünya yüzeyine çarptığında bir krater oluşturur. Kraterin boyutu meteoroidin boyutuna bağlıdır. Minik meteoroidler minik kraterler oluştururken, büyük meteoroidler büyük kraterler oluşturur.

Dünya’ya Çarpan Göktaşları

Meteoritler, zamanı süresince Dünya’nın yüzeyine çarptı. Dünya tarihli en büyük çarpma vakası ortalama 66 milyon sene ilkin gerçekleşti. Bu çarpma vakasının dinozorların neslinin tükenmesine niçin olduğu düşünülüyor.

Dünya tarihinde birçok minik çarpma vakası yaşandı. Bu çarpma vakaları mülke zarar verdi ve hatta insanları öldürdü.

Tunguska Vakası

Tunguska vakası, 1908’de Rusya’nın Sibirya bölgesinde gerçekleştirilen büyük bir çarpma vakasıydı. Çarpma vakası, ortalama 800 kilometrekarelik bir alanda ağaçları dümdüz eden büyük bir patlamaya niçin oldu. Tunguska vakasının bir kuyruklu star yahut asteroitin çarpması kararı meydana geldiği düşünülüyor.

Çelyabinsk Vakası

Çelyabinsk vakası, 2013 senesinde Rusya’nın Çelyabinsk kentinde gerçekleştirilen büyük bir çarpma vakasıydı. Çarpma vakası, 1’den fazla ferdin yaralanmasına yol açan büyük bir patlamaya niçin oldu.

Hususiyet	meteor	Kozmik Yıkıntı	Göktaşı	Feza Kayası	Asteroit
Tarif	Uzaydan Dünya atmosferine giren minik bir kaya yahut metal parçası	Uzayda gezegen yahut ay olmayan herhangi bir katı cisim	Dünya atmosferinden geçerek yere inen bir meteoroid	Uzayda gezegen yahut ay olmayan herhangi bir nesne için kullanılan genel bir terim	Güneş’in yörüngesinde dönen büyük, kayalık bir nesne
Ebat	Bir kum tanesinden birkaç metreye kadar değişebilir	Birkaç santimetreden kilometrelere kadar değişebilir	Birkaç gramdan birkaç kilograma kadar değişebilir	Birkaç metreden kilometrelere kadar değişebilir	Birkaç kilometreden onlarca kilometreye kadar değişebilir
Kökeni	Kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve Ay	Kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve gezegenler	Kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve Ay	Kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve gezegenler	Kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve gezegenler
Hareket	Güneş’in çevresinde eliptik bir yörüngede uzayda yolculuk eder	Güneş’in çevresinde eliptik bir yörüngede uzayda yolculuk eder	Güneş’in çevresinde eliptik bir yörüngede uzayda yolculuk eder	Güneş’in çevresinde eliptik bir yörüngede uzayda yolculuk eder	Güneş’in çevresinde eliptik bir yörüngede uzayda yolculuk eder
Korku	Dünya’ya çarparlarsa mülke zarar verebilir ve insanlara zarar verebilirler	Uydulara ve feza araçlarına zarar verebilir	Dünya’ya çarparlarsa mülke zarar verebilir ve insanlara zarar verebilirler	Uydulara ve feza araçlarına zarar verebilir	Dünya’ya çarparlarsa mülke zarar verebilir ve insanlara zarar verebilirler

II. Meteoroidler nedir?

Meteoritler, Güneş’in yörüngesinde dönen minik kaya ve metal parçalarıdır. Boyutları bir kum tanesinden minik bir otomobile kadar değişmiş olur. Bir çok meteorit, Mars ve Jüpiter içinde bulunan asteroit kuşağında bulunur. Sadece birtakım meteoritler kuyruklu yıldızlardan ve öteki gezegenlerin uydularından da gelir.

Bir meteoroid Dünya atmosferine girdiğinde, havayla sürtünmesi sebebiyle yanmaya adım atar. Bu, meteoroidin parlamasına ve gökyüzünde bir fer çizgisi oluşturmasına yol açar. Bu fer çizgisine meteor denir.

Bir çok meteor yere gelmeden önce tamamen yanar. Sadece birtakım meteorlar atmosferdeki yolculuğu atlatıp Dünya’ya iner. Bu meteorlara meteorit denir.

III. Meteoroidlerin türleri

Meteoritler üç ana türe ayrılır:

• Taşlar (kondrit olarak da bilinir): Bunlar en yaygın meteoroid türüdür ve silikat minerallerinden oluşurlar.
• Demirler: Bu meteoroidler demir ve nikelden doğar.
• Taş-demir: Bu meteoroidler taş ve demirin karışımıdır.

Meteoritler boyutlarına nazaran de sınıflandırılabilir.

• Mikrometeoroidler: Bunlar çapı 1 milimetreden minik olan meteoroidlerdir.
• Meteoroidler: Çapları 1 milimetre ile 1 metre içinde değişen meteoroidlerdir.
• Asteroitler: Çapı 1 metreden büyük olan meteoroidlerdir.

Meteoroidlerin büyük çoğunluğu mikrometeoroidlerdir. Bu meteoroidler o denli küçüktür ki yere gelmeden önce atmosferde yanarlar. Meteoroidlerin yalnızca minik bir yüzdesi atmosferdeki yolculuğu atlatıp yere ulaşacak kadar büyüktür. Bu meteoroidlere meteorit denir.

IV. Meteoroid Hayvanat Bahçesi

Meteoroid Hayvanat Bahçesi, tanımlanmış değişik meteoroid türlerinin bir koleksiyonudur. Bu meteoroidler, minik toz tanelerinden büyük kayalara kadar değişen boyutlardadır ve muhtelif malzemelerden oluşabilirler. En yaygın meteoroid türü, kaya ve metal karışımından oluşan kondrittir. Öteki meteoroid türleri içinde sıklıkla demir ve nikelden oluşan demir meteorit ve kaya, metal ve naturel bileşiklerin karışımından oluşan karbonlu kondrit bulunur.

V. Meteoroid Çarpmaları

Meteoroid darbeleri mülke ve altyapıya mühim hasar verebilir ve hatta ölümcül olabilir. En zararı olan meteoroid darbeleri yoğun sözü geçen bölgelerde meydana gelenlerdir. 2013 senesinde Rusya’nın Çelyabinsk kentinde gerçekleştirilen bir meteoroid darbesi 1.600’den fazla kişiyi yaraladı ve tahmini 33 milyon dolarlık hasara yol açtı.

Dünya’ya düşen malum en büyük meteorit çarpması 65 milyon sene ilkin meydana geldi ve dinozorların yok bulunmasına niçin olduğuna inanılıyor. Chicxulub çarpması olarak malum bu çarpma, 110 milden geniş bir krater oluşturdu ve tahmini olarak bir trilyon ton enerji açığa çıkardı.

Meteoroid darbeleri bilincinde olmamız ihtiyaç duyulan naturel bir tehlikedir. Sadece, bir meteoroid darbesi kararı ölme yahut faydalanma riski nispeten düşüktür. Aslen, bir meteoroid darbesinden ziyade bir yıldırım çarpması yahut köpek balığı saldırısı kararı ölme olasılığınız daha yüksektir.

VI. Dünya Üstündeki Meteor Tesirleri

Meteoritler Dünya atmosferine 72.000 km/sa (45.000 mph) hıza kadar çarpabilir. Bir meteorit Dünya atmosferine girdiğinde, aşınmaya yahut yanmaya adım atar. Ortaya çıkan ateş topu yerden bir meteor olarak görülebilir. Bir meteorit aşınmayı atlatıp yere ulaşırsa, buna meteorit denir.

Meteoroid darbeleri, Dünya tarihli birçok büyük yok oluş vakasından görevli olmuştur. En meşhur misal, 66 milyon sene ilkin dinozorların yok bulunmasına yol açan darbedir. Bu darbenin, ortalama 10 kilometre (6 mil) çapında bir asteroit yahut kuyruklu star tarafınca meydana getirildiğine inanılmaktadır.

Meteoroid darbeleri ek olarak mülke ve altyapıya mühim hasar verebilir. 2013 senesinde Rusya’nın Çelyabinsk kentinde gerçekleştirilen bir meteoroid darbesi 1.500’den fazla kişiyi yaraladı ve 7.000’den fazla binaya zarar verdi.

Büyük bir meteor çarpması riski düşüktür, sadece reel bir tehdittir. Bilim adamları, Dünya için tehdit meydana getiren meteorları tespit edip saptırmanın yollarını geliştirmek için iş yapmaktadır.

VII. Tunguska Vakası

Tunguska Vakası, 30 Haziran 1908’de Rusya’nın Sibirya bölgesinde gerçekleştirilen büyük bir meteor çarpmasıydı. Çarpmanın, megatonlarca TNT’ye eşdeğer enerji açığa çıkardığı tahmin ediliyor ve bu da onu Dünya’da kaydedilen en kuvvetli patlamalardan biri haline getiriyor.

Çarpma, Sibirya’nın ücra bir bölgesinde meydana geldi ve bilim adamları bölgeyi araştırmaya sadece birkaç gün sonrasında başladı. Oraya ulaştıklarında, çarpmanın etkisiyle yerle bir olmuş geniş bir ormanlık alan buldular. Bölgedeki ağaçlar dallarından ve yapraklarından soyulmuştu ve birçoğu ikiye bölünmüştü.

Çarpma ek olarak Londra kadar uzakta hissedilen bir takım sismik dalgaya niçin oldu. Çarpmanın çapı ortalama 60 metre (200 fit) olan bir meteoroid tarafınca meydana getirildiğine inanılıyor. Meteoroid atmosfere yüksek bir hızla girdi ve parçalandı, gücünü büyük bir patlamayla özgür bıraktı.

Tunguska Vakası, Dünya’nın devamlı olarak meteoroidler ve asteroitler tarafınca bombalandığını hatırlatır. Bu nesnelerin bir çok minik olsa ve insanlık için pek tehdit oluşturmasa da, daha büyük bir nesnenin Dünya’ya çarpması ve yaygın hasara yol açması olasılığı daima vardır.

Çelyabinsk Vakası

Çelyabinsk vakası, 15 Şubat 2013’te Rusya’nın Çelyabinsk kentinin üstünde gerçekleştirilen bir meteoroid çarpmasıydı. Meteoroidin çapının ortalama 17 metre (56 fit) olduğu ve ortalama 10.000 ton ağırlığında olduğu tahmin ediliyordu. Dünya atmosferine saniyede ortalama 18 kilometre (saatte 40.000 mil) hızla girdi.

Meteoroid, yerden ortalama 20 kilometre (12 mil) yükseklikte atmosferde patladı ve Chelyabinsk’teki pencereleri parçalayan ve binalara zarar veren bir şok dalgası yarattı. Patlama ek olarak yüzlerce kilometre öteden görülebilen parlak bir ateş topu oluşturdu.

Çelyabinsk vakası, bir asırdan uzun bir süredir Dünya atmosferinde gerçekleştirilen en büyük meteoroid çarpmasıydı. Ek olarak birden fazla kamera tarafınca videoya alınan ilk meteoroid çarpmasıydı.

Çelyabinsk vakası, Dünya’nın devamlı olarak meteoroidler tarafınca bombalandığının bir hatırlatıcısıdır. Bir çok meteoroid minik olsa ve atmosferde yansa da, daha büyük meteoroidler Dünya’ya çarparsa mühim hasara yol açabilir.

IX. Meteoroid Tehlikesi

Meteorlar Dünya için birçok yönden korku oluşturur. Dünya’nın yüzeyine çarparak mülke ve altyapıya zarar verebilirler. Ek olarak Dünya’nın atmosferine girip patlayabilir, ses patlaması yaratabilir ve bir enerji patlaması açığa çıkarabilirler. Bu, binalara zarar verebilir ve yerdeki insanların yaralanmasına niçin olabilir.

En yıkıcı meteoroid darbeleri, yerleşim yerlerinde meydana gelenlerdir. 1908’de, Sibirya’nın Tunguska kentinde gerçekleştirilen bir meteoroid darbesi, ortalama 800 kilometrekarelik bir ormanlık alanı dümdüz etti. Darbe enerjisinin megatonlarca TNT’ye eşit olduğu yahut Hiroşima’ya atılan atom bombasının gücünün ortalama 10 katı olduğu tahmin ediliyordu.

2013 senesinde Rusya’nın Çelyabinsk kentinde gerçekleştirilen bir meteor çarpması 1.500’den fazla kişiyi yaraladı. Çarpma enerjisinin 0 kiloton TNT’ye eşdeğer olduğu yahut Nagasaki’ye atılan atom bombasının gücünün ortalama yarısı olduğu tahmin ediliyor.

Bir meteor çarpması riski düşüktür, sadece sıfır değildir. Bilim adamları gökyüzünü potansiyel çarpanlar açısından devamlı olarak izliyor ve riski azaltmanın yollarını geliştirmek için çalışıyorlar.

Sual Yanıt

S: Meteoroid nelerdir?

A: Meteoroid, Güneş’in yörüngesinde dönen minik bir kaya yahut metal parçasıdır.

S: Meteoroidlerin değişik türleri nedir?

A: Üç ana meteor türü vardır: asteroitler, kuyrukluyıldızlar ve toz parçacıkları.

S: Meteoroid ile meteorit arasındaki ayrım nelerdir?

A: Bir meteor, Güneş’in yörüngesinde dönen bir kaya yahut metal parçasıdır; bir meteorit ise uzaydan Dünya’ya düşen bir kaya yahut metal parçasıdır.